Transit Taşımacılık KDV İadesinde Hazırlanması Gereken Listeler Nelerdir?

25 Şubat 2022 - Meltem Alptekin - Denetçi

Coğrafi konum nedeniyle ülkemizde uluslararası taşımacılık işlerine uygulanan vergi istisnaları büyük önem arz etmektedir. Avrupa – Türkiye ile Avrupa – Ortadoğu ticareti ve boğazlar yolu ile Karadeniz’e kıyısı bulunan tüm ülkelerin ülkemiz ulaştırma kanallarını sıklıkla kullanmak durumunda olmaları, Katma Değer Vergisi Kanunu’nda başlı başına bir madde ile istisna hükümleri içerinde yer alan “Taşımacılık İstisnası”nı önemli bir noktaya taşımaktadır. Bu önem KDV Kanunu’nun yürürlüğe girdiği gün var olan taşımacılık istisnasının değişikliğe uğramadan bugüne kadar yürürlükte kalmasını sağlamıştır.

Transit ticaret yapan iş insanları ve mükellefler transit taşımacılık KDV iadesinde hazırlanması gereken listeler ile bu listelerin hazırlanmasında dikkat edilmesi gereken hususları merak etmektedir. Bu makalemizde yasal dayanağıyla birlikte bu konu etraflıca ele alınacaktır.

Yasal Dayanak

Katma Değer Vergisi Kanunun;

1) 1/1. Maddesinde, Türkiye’de yapılan ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetlerin katma değer vergisine tabi olduğu,

2) 7.Maddesinde, Türkiye ile yabancı ülkeler arasında yapılan taşımacılık ile transit taşıma işlerinde, hizmetin iç parkura isabet eden kısmı Türkiye’de yapılmış sayılacağı,

3) 8/1-c Maddesinde, Transit taşımalarda gümrük veya geçiş işlemine muhatap olanların mükellef olduğu,

4) 10/j Maddesinde, İkametgahı, işyeri, kanuni merkezi ve iş merkezi Türkiye’de bulunmayanlar tarafından yabancı ülkeler ile Türkiye arasında yapılan taşımacılık ile transit taşımacılıkta gümrük bölgesine girilmesi veya gümrük bölgesinden çıkılması durumlarında vergiyi doğuran olay meydana geldiği,

5) “Transit Taşımacılık” başlıklı 14. Maddesinde ise,

Transit ve Türkiye ile yabancı ülkeler arasında yapılan taşımacılık işlerinde, Cumhurbaşkanı (önceki halinde BKK ifadesi yer almaktadır) tarafından belirlenecek taşıma işleri vergiden müstesna olduğu,
Bu istisna, ikametgahı, kanuni merkezi ve iş merkezi Türkiye’de bulunmayan mükelleflere, ilgili ülkeler itibariyle karşılıklı olmak şartıyla tanınacağı,
4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun ile 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu hükümleri çerçevesinde, Cumhurbaşkanınca belirlenen sınır kapılarında 4458 sayılı Gümrük Kanununun ihracat rejimi kapsamında yurt dışına çıkarılacak eşyayı taşıyan kamyon, çekici ve soğutucu ünitesine sahip yarı römorkların depolarına (araçların ve soğutucu ünitelerin standart yakıt deposu miktarlarını aşmamak kaydıyla) yalnızca yurt dışına çıkışlarında yapılacak motorin teslimi vergiden istisna olacağı,

Maliye Bakanlığı, bu istisna uygulamasına ilişkin usûl ve esasları belirlemeye yetkili olduğu,

6) 32/1. Maddesinde, Bu Kanunun 11, 13, 14 ve 15 inci maddeleri ile 17 nci maddenin (4) numaralı fıkrasının (s) bendi uyarınca vergiden istisna edilmiş bulunan işlemlerle ilgili fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen Katma Değer Vergisi, mükellefin vergiye tabi işlemleri üzerinden hesaplanacak Katma Değer Vergisinden indirilir. Vergiye tabi işlemlerin mevcut olmaması veya hesaplanan verginin indirilecek vergiden az olması hallerinde indirilemeyen Katma Değer Vergisi, işlemin gerçekleştiği dönemi izleyen ikinci takvim yılının sonuna kadar talep edilmesi şartıyla Maliye ve Gümrük Bakanlığınca, tespit edilecek esaslara göre bu işlemleri yapanlara iade olunacağı, hususları hüküm altına alınmıştır.

KDV Kanununun yukarıdaki maddelerini birlikte değerlendirildiğinde Transit ve Türkiye ile yabancı ülkeler arasında yapılan taşımacılık işlerinin iç parkura isabet eden kısmının katma değer vergisine tabi olduğu, gümrük veya geçiş işlemine muhatap olanların mükellef olduğu ancak işlemin Kanunun 14. Maddesi kapsamında istisna olduğu ve yüklenilerek indirim yoluyla giderilemeyen katma değer vergisinin iadeye konu olabileceği anlaşılmaktadır.

Hazırlanması Gereken Listeler ve Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

Bu istisnanın doğurduğu hak nedeniyle mükellefler KDV iadelerini bağlı oldukları vergi dairesinden talep edebilecekledir.

Bu talep aşamasında hazırlanması gereken listeler ve bu listelerde dikkat edilmesi gereken unsurlar aşağıda sıralanmıştır.

İadeye konu dönem indirim listesi
İadeye konu dönem satış faturaları listesi
İade hakkı doğuran işleme ait yüklenim listesi
İadesi talep edilen hesaplama tablosu

Yukarı da bahsedilen listeler transit taşımacılık iadesi talebi listelerini oluşturmaktadır.

Listeler ve dikkat edilmesi gereken durumları kısaca özetlemek gerekirse,

İndirim listesi iadeye konu dönemlerdeki tüm alış faturalarını içeren listedir. Bu alışların toplamı mükellefin aylık olarak verilen KDV beyannamesi yurt içi alımlara ilişkin KDV miktarıyla uyumlu olmak zorundadır. Uyum söz konusu olmadığı takdir de mükellefin internet vergi dairesi sistemine girilecek olan bu listeler, kontrol sistemi çalıştığında “GEK 12” hatası vererek listeler ve beyannamenin uyumlu hale getirilmesi koşulunu isteyecektir.

İadeye konu dönem satış faturaları listesi ise transit taşımacılık faaliyeti için yaptığı satışların faturalarının toplamıdır. Bu faturalarda dikkat edilmesi gereken en önemli unsur ise ilgili faturaların taşınan ürün ile değil yapılan taşımayla alakalı olması koşuludur. Satış faturaları listesinde tevsik edici belgeler kısmında her taşıma için düzenlenen bu belge kod olarak ilgili satıra işlenmektedir. Bu işlemde tevsik edici belge niteliği taşıyan belgeler aşağıdaki gibidir.

Kara Taşımacılığında;

Transit Beyannamesi / TIR Karnesi / Form 302 Belgesi / Kara Manifestosu / Yük Senedi (CMR) / Geçiş Belgesi (Dozvola) /Özet Beyan veya Özet Beyan Yerine Geçen Belgeler / Özet Beyana Dayanak Oluşturan Tevsik Edici Belge / Transit Refakat Belgesi veya bunların gerekli bilgileri ihtiva eden listesi (aslı veya noter, gümrük idaresi ya da YMM onaylı örnekleri).

TIR karnesinin birinci sayfasının ve Türkiye sınır kapılarından giriş veya çıkışlarda bu kapı Gümrüklerine bırakılan nüshasının dip koçanının noterden tasdikli birer fotokopisinin ibrazı da mümkündür. Ayrıca, uluslararası taşımacılık istisnasının belgelendirilmesinde; 85/9449sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile TIR karnelerini vermeye ve lüzumu halinde bunları büyük şehirlerdeki ticaret odaları kanalı ile tevzi edebilmeye yetkili kılınan Türkiye Ticaret Odaları, Sanayi Odaları ve Ticaret Borsaları Birliğinin TIR işlemlerini yapmakla görevlendirdiği ticaret ve/veya sanayi odalarınca tasdik edilmiş olan TIR karnesi suretleri de kabul edilir.

İstisna kapsamına giren taşımalarda TIR karnesi kullanılması halinde TIR karnesinin birinci sayfasının ve gümrük kapılarında bırakılan nüshasının dipkoçanlarının tasdikli fotokopileri tevsik işlemi için yeterli sayılır ve tüm dip koçan fotokopileri tek sayfa olarak istenmez.

Deniz ve Havayolu Taşımacılığında;

Deniz veya Hava Manifestosu / Deniz veya Hava Konşimentosu / Transit Beyannamesi / Özet Beyan veya Özet Beyan Yerine Geçen Belgeler / Özet Beyana Dayanak Oluşturan Tevsik Edici Belge / Transit Refakat Belgesi veya bunların gerekli bilgileri ihtiva eden listesi (aslı veya noter, gümrük idaresi ya da YMM onaylı örnekleri).

Demiryolu Taşımacılığında;

Transit Beyannamesi / Uluslararası Demiryolu Taşımacılığı Anlaşması kapsamında demiryolu ile yapılan eşya taşımasında kullanılan belge(CIV Belgesi) / Topluluk transit rejiminin uygulanabildiği yerlerde, bu rejim altındaki demiryolu ile yapılan taşıma işlemlerinde beyanname yerine kullanılan belge(CIM Belgesi)

/ Remiz Bülteni / Özet Beyan veya Özet Beyan Yerine Geçen Belgeler / Özet Beyana Dayanak Oluşturan Tevsik Edici Belge / Transit Refakat Belgesi veya bunların gerekli bilgileri ihtiva eden listesi (aslı veya noter, gümrük idaresi ya da YMM onaylı örnekleri).

Yukarıda sayılan taşımacılığın tevsikine ilişkin belgeler haricinde, Gümrük Yönetmeliği’nin 61 ve 118 inci maddeleri kapsamındaki diğer belgelerin aslı veya noter, gümrük idaresi ya da YMM (Yeminli Mali Müşavir) onaylı örneklerinin ibrazı da mümkündür.

Yukarıda sayılan belgeler, yapılan taşıma işinin uluslararası taşımacılık işi kapsamında olduğunu ispat etmesi ve gümrük giriş çıkış tarihiyle ilişkilendirilmesi kaydıyla iade taleplerinde tevsik edici belge olarak kabul edilebilir.

Bu belgeler gümrük idarelerince onaylanmasa dahi istisna kapsamında işlem yapan mükelleflerin iade taleplerinde tevsik edici belge olarak kabul edilebilir; ancak belgelerin içeriği konusunda herhangi bir tereddüt yaşanması halinde ilgili gümrük idaresinden bilgi istenilir.

Diğer Hususlar

Organizatörlerde, taşımayı fiilen yapanlara ait fatura bilgilerini içeren liste ile bunlardan temin edilen taşımacılığı tevsik eden yukarıdaki belgelere ilişkin bilgileri içeren liste kabul edilir.

İade hakkı doğuran yüklenim listesi ise o taşımacılığa ilişkin alış yapmış olduğu tüm harcamaları kapsar. Bu harcamalar 3 başlıkta listelenir.

Bunlar;

İşlemin bünyesine doğrudan giren harcamalar
Genel giderler
ATİK KDV olarak 3’e ayrılır.

Bu gider türleri kanun;

4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun ile 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu hükümleri çerçevesinde, Cumhurbaşkanınca belirlenen sınır kapılarında 4458 sayılı Gümrük Kanununun ihracat rejimi kapsamında yurt dışına çıkarılacak eşyayı taşıyan kamyon, çekici ve soğutucu ünitesine sahip yarı römorkların depolarına (araçların ve soğutucu ünitelerin standart yakıt deposu miktarlarını aşmamak kaydıyla) yalnızca yurt dışına çıkışlarında yapılacak motorin teslimi vergiden istisna olacağı, hususu dikkate alınarak belirlenmelidir.

Doğrudan giderlerde;

Mükellef firma yurt dışı taşımacılığın yanı sıra yurt içi taşımacılık yapıyorsa, yurt içi taşımacılık ve yurt dışı taşımacılık birbirine oranlanarak bünyeye giren doğrudan giderlere yüklenim KDV’den pay verilir.

Genel giderlerde;

Genel giderlerden pay verilirken yurt dışı taşımacılık dışında bulunduğu herhangi bir faaliyet var ise bu faaliyetin teslim ve hizmet tutarı yurt dışı taşımacılık teslim ve hizmet tutarına oranlanarak genel giderlerden pay vermek mümkündür.

Amortismana tâbi iktisadî kıymet (ATİK) KDV’de ise;

Taşımacılık faaliyetin de bulunduğu aracın alış KDV’sinin yurt dışına çıktığı tarih itibari ile yüklenime pay verilmesiyle oluşur. Burada dikkat edilmesi gereken unsur iadeye konu dönemde yüklenime konulacak aracın o ay yurt dışına çıkmış olması koşuludur.

ATİK’e (Amortismana Tabi İktisadi Kıymet) Ait Verginin İndirim ve Hesaplaması

İlgili dönemde gerçekleştirilen taşımacılık faaliyetinin karşılığını teşkil eden bedel, o dönemde geçerli genel vergi oranı ile çarpılacak ve iade edilebilecek en fazla miktar bulunacaktır. Bu miktardan önce, taşımacılık faaliyetine ilişkin ATİK dışındaki harcamalar dolayısıyla yüklenilen vergiler düşülecek, arta kalan kısım amortismana tâbi iktisadî kıymete ait iade edilebilecek katma değer vergisi olarak hesaplanacaktır. İade işleminden sonra indirilemeyen amortismana tâbi iktisadî kıymetler dolayısıyla yüklenilmiş vergi kalıyorsa bir sonraki dönemlere indirilebilir vergi olarak devredilecektir.

ATİK’lerin yurt içi işlemlerde ya da istisna kapsamında bulunmayan işlemlerde de kullanılması halinde bu işlemlere isabet eden KDV tutarı bir alt hesap açılmak suretiyle takip edilecek ve bu tutarlar sonraki dönemlerde de iade olarak talep edilmeyecektir. Bu işlemlere söz konusu vergi sıfırlanıncaya kadar devam olunacaktır.

Yüklenim listesinde dikkat edilmesi gereken diğer bir unsur ise iadesi talep edilecek miktarın iade dönemlerin de KDV beyannamesinde 311 koduyla beyan edilen Transit taşımacılık miktarının %18 ini geçmemesidir.

İadesi talep edilen hesaplama tablosu ise iade konu satışların toplamı, iade üst sınırı ve iadesi talep edilen toplam tutarını içeren tablodur.

Sonuç

Transit ve Türkiye ile yabancı ülkeler arasında yapılan taşımacılık işlerinin iç parkura isabet eden kısmının katma değer vergisine tabi olduğu, gümrük veya geçiş işlemine muhatap olanların mükellef olduğu ancak işlemin Kanunun 14. Maddesi kapsamında istisna olduğu ve yüklenilerek indirim yoluyla giderilemeyen katma değer vergisinin iadeye konu olabilecektir. Talep aşamasında iadeye konu dönem indirim listesi, iadeye konu dönem satış faturaları listesi, İade hakkı doğuran işleme ait yüklenim listesi, İadesi talep edilen hesaplama tablosunun hazırlanması gerekmektedir. Yüklenim listesinin işlemin bünyesine doğrudan giren harcamalar, genel giderler, ATİK KDV olarak 3’e ayrılır. İadesi talep edilen hesaplama tablosu ise iade konu satışların toplamı, iade üst sınırı ve iadesi talep edilen toplam tutarını içermektedir.

Tags: KDV KDV İade transit ticaret Vergi