İhracat İşlemlerinde KDV İadesi ve Gelir Nasıl Beyan Edilmeli?

6 Şubat 2022 - Şeyma Karakaş - Denetçi

KDV iadelerine en çok konu olan sektörlerin başında ihracat gelmektedir. İhracat yapan firmaların merak ettikleri konulardan biri de “ihracatın faturasının düzenlendiği dönemin gerçekleştiği dönemden farklı olması durumunda KDV ve gelirin nasıl beyan edileceği” hususudur. Aşağıda bu sorunun cevabıyla ilgili detaylı analizimiz yer almaktadır.

İhracatta KDV İstisnasının Yasal Dayanağı

3065 Sayılı KDV Kanunu’nun ikinci kısmında yer alan istisnalar başlığı 11. Madde ile başlamaktadır. 11. Madde ise mal ve hizmet ihracatına dayalı teslim ve hizmetlerin vergiden müstesna olduğunu ifade eder. Kanunun lafzında da anlaşıldığı üzere 11. Madde mal ve hizmet ihracatını ele almakta ve genel bir çerçeve çizmektedir. Dolaysıyla mal ve hizmet ihracının uygulanacak rejim özünde aynı görünse de uygulama ve KDV iade sürecinde farklılıklar gösterir. KDV Kanunun 11/1-a ve 12/1 maddesinde mal ihracına ilişkin, 12/2 maddesinde ise hizmet ihracına ilişkin hükümler yer almaktadır.

Bu makalenin amacı iki ihracat türünün karşılaştırılmasından ziyade mal ihracatı hükümlerinin yer aldığı 11/1-a ve 12/1 maddesinde yoğunlaşmaktır. Konu mal ihracına ilişkin KDV ve gelirin hangi dönem beyan edileceği özelinde ele alınacaktır.

KDV Beyan Dönemi

3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun (11/1-a) maddesine göre, ihracat teslimleri ve bu teslimlere ilişkin hizmetler KDV’den istisnadır. 3065 Sayılı KDV Kanunu’nun 11/1-a maddesinde mal ihracatını;

İhracat teslimleri ve bu teslimlere ilişkin hizmetler, yurt dışındaki müşteriler için yapılan hizmetler, serbest bölgelerdeki müşteriler için yapılan fason hizmetler ve karşılıklı olmak şartıyla uluslararası roaming anlaşmaları çerçevesinde yurt dışındaki müşteriler için Türkiye’de verilen roaming hizmetler” şeklinde tarif etmektedir. Ancak bu genel çerçeve KDV uygulama genel tebliği ile detaylandırılarak açıklanmış ve uygulama birliği sağlanarak tereddütlerden uzak hale getirilmiştir.

3065 sayılı Kanunu 12/1. maddesi uyarınca bir teslimin ihracat teslimi sayılabilmesi için aşağıdaki iki şartın gerçekleşmesi gerekir:

1)  Malın yurtdışında bulunan bir müşteriye yapılması ve

2) T.C. gümrük bölgesinden çıkarak yurtdışında bulunan bir ülkeye teslim edilmesi gerekmektedir.

T.C. gümrük bölgesinden çıkan malın teyidi internetten gümrük çıkış beyannamesinin numarası kullanılarak uygulamada olan Vergi Daireleri Otomasyon Projesi (VEDOP) sorgulaması ile yapılmaktadır.

Katma Değer Vergisi’nde ihracat istisnası, malın fiilen ihracatının gerçekleştirilmiş olduğu vergilendirilme döneminde uygulamaya girer. Fiili ihracat tarihi gümrük hattını geçerek yurtdışında bulunan müşteriye teslim edildiği tarihtir.

Konuya ilişkin KDV Genel Uygulama Tebliğinin “II/A-1.Mal İhracı” başlıklı bölümünün “II/A-1.1.1. İstisnanın Kapsamı ve Beyanı” başlıklı bölümünde;

3065 sayılı Kanundaki istisna uygulamasında ihracat, esas itibarıyla, serbest dolaşımda bulunan bir malın dış ticaret ve gümrük mevzuatları doğrultusunda, ihracat işlemlerinin tamamlanmasından sonra Türkiye Cumhuriyeti gümrük bölgesi dışına çıkarılmasıdır. Dış ticaret mevzuatında ihracat olarak değerlendirilen ancak, 3065 sayılı Kanunun 12.nci maddesi ve Tebliğin bu bölümünde belirlenen şartları taşımayan işlemlerin ihracat istisnası kapsamında değerlendirilmesi mümkün değildir” denmektedir.

Mal ihracına ilişkin istisna, ihracatın gerçekleştiği tarih olan gümrük beyannamesinin “kapanma tarihini” içine alan vergilendirme dönemine ait KDV beyannamesi ile beyan edilir. İhracat işlemleri iç gümrüklerde yapılan ihracat teslimlerinde, gümrük beyannamesinin sınır gümrüklerince kapatıldığı tarih, ihracatın gerçekleştiği tarih olarak kabul edilir” açıklamalarına yer verilmiştir.

Burada dikkat edilmesi gereken önemli bir husus gümrük beyannamesinin sınır gümrüklerince kapatıldığı tarihidir ve bu tarih bu malın gümrük hattından çıktığı tarihi ifade eder.

İhracat faturası malın yurtdışı edildiği dönemden önce düzenlenmiş olsa dahi, istisna ihracatın yapıldığı dönem KDV beyannamesi ile beyan edilir. (1.1.1. İstisnanın Kapsamı ve Beyanı (Değişik:RG-6/7/2018-30470)  İhracatın yapıldığı dönemden kasıt ihracata ilişkin Gümrük Çıkış Beyannamesinin kapanma tarihi olan malın gümrük hattından çıktığı tarihidir.

Bu itibarla, ihracat istisnası uygulamasında beyan döneminin tespitinde, gümrük çıkış beyannamesine ilişkin elektronik ortamda yer alan (GİBİNTRANET) kapanma tarihinin dikkate alınması gerekmekte olup, ihracat istisnasının ihracatın gerçekleştiği tarih olan gümrük beyannamesinin kapanma tarihini içine alan vergilendirme dönemine ait KDV beyannamesi ile beyan edilmesi gerekmektedir.

Mal ihracına ilişkin beyan, gümrük beyannamesinin kapanma tarihini içine alan dönem KDV beyannamesinin “İstisnalar-Diğer İade Hakkı Doğuran İşlemler” kulakçığında “Tam İstisna Kapsamına Giren İşlemler” tablosunda 301 kod numaralı işlem türü satırı kullanılmak suretiyle yapılır.

Bu satırın, “Teslim ve Hizmet Tutarı” sütununa ihracat tesliminin bedeli girilir. İhracat bedeli, gümrük beyannamesinin kapanma tarihinde Resmi Gazetede yayınlanmış bulunan (kapanma tarihinde Resmi Gazetede kurlar ilan edilmemiş ise kapanma tarihinden önceki ilk Resmi Gazetede yayınlanmış bulunan) T.C. Merkez Bankası döviz alış kuru üzerinden TL’ye çevrilir. (KDV Uygulama Genel tebliği 1.1.1. İstisnanın Kapsamı ve Beyanı (Değişik:RG-6/7/2018-30470)) 

 

KDV İade Talep Dönemi

KDV İade talebi ile ilgili olarak 3065 sayılı Kanunun 32’nci maddesine göre, iade talebinin, iade hakkı doğuran işlemin gerçekleştiği dönemi izleyen ikinci takvim yılının sonuna kadar yapılması zorunludur. İlgili maddede KDV  mükelleflerinin tam istisna işlemlerden kaynaklanan KDV iade taleplerinin istisna teslimlerin gerçekleştiği yılı izleyen yılbaşından itibaren 2 yıl içinde KDV iade talep dilekçesi verilmek suretiyle talep edilmesi şartıyla yerine getirileceği, aksi durumda ise KDV mükelleflerin  KDV iade talep haklarını kaybedeceği  belirlenmiştir.  Bu yasal düzenlemeyle kanun koyucu tarafından KDV mükelleflerin  KDV  iade alacakları ile  KDV iade taleplerinin süresine yönelik kısıtlayıcı  bir düzenleme yapılmıştır. 

 

Kurumlar / Gelir Vergisi Yönünden İhracat Gelirinin Beyan Dönemi

5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 6.ncı maddesinde kurumlar vergisinin, mükelleflerin bir hesap dönemi içinde elde ettiği safî kurum kazancı üzerinden hesaplanacağı, safî kurum kazancının tespitinde Gelir Vergisi Kanununun ticarî kazanç hakkındaki hükümlerinin uygulanacağı hükme bağlanmıştır.

Ayrıca, safi kurum kazancının tespitinde Kurumlar Vergisi Kanununun 8.inci maddesinin yanı sıra Gelir Vergisi Kanununun indirilecek giderlere ilişkin 40.ıncı maddesi de dikkate alınacaktır.

Ticari kazançta elde etme tahakkuk esasına bağlanmış bulunmaktadır. Bu esas dikkate alındığında, bir gelir veya gider unsurunun özel bir düzenleme bulunmadığı sürece, mahiyet ve tutar itibarıyla kesinleştiği dönem kazancının tespitinde dikkate alınması gerekmektedir.

Bu hüküm ve açıklamalar çerçevesinde, yurtdışındaki alıcının satış akdine konu olan malı satıcının Türkiye’deki fabrikasında, deposunda veya herhangi bir işyerinde alıcı veya adına hareket eden tarafından teslim alınacağının satış akdinde belirlenmiş olması halinde, satıcının belirtilen işyerinde malı teslim etmesiyle satış akdi tamamlanmış ve gelir tahakkuk etmiş olacağından söz konusu gelirin bu tarihin içinde bulunduğu geçici vergi ve hesap dönemi kurum kazancının tespitinde dikkate alınması gerekmektedir.

Diğer taraftan, ihracatta malın satıcının Türkiye’deki işyerinde teslim alınması hariç olmak üzere, şirket tarafından gerçekleştirilen ihracat faaliyetlerine ilişkin elde edilen gelirin fiili ihraç tarihi itibarıyla tahakkuk ettiğinin kabul edilmesi ve bu tarihin içinde bulunduğu geçici vergi ve hesap dönemi kurum kazancının tespitinde dikkate alınması gerekmektedir.

 

Örnek ile Konuyu Açıklığa Kavuşturma

A firması 11.11.2021 tarihinde ihracat faturası düzenleniyor, 19.01.2022 tarihinde GÇB (Gümrük Çıkış Beyannamesi) hazırlanıyor, GÇB 25.01.2022 tarihinde kapanıyor.

  • Hangi ay KDV beyanında beyan edilmesi gerekmektedir, iadesi hangi ay talep edilebilir?
  • Hasılat kaydı hangi ay yapılmalı ve hangi yılın gelir gider hesabına alınması gerekmektedir?
  • Hangi tarihli kur üzerinden kayda alınmalı ve beyanlara yansıtılmalıdır?  

11.11.2021 tarihinde düzenlenen ihracat faturasına ait GÇB 25.01.2022 tarihinde kapandığından yani GÇB kapanma tarihi 25.01.2022 olduğundan 2022/Ocak ayı beyannamesinde beyan edilir. 2024 yılının sonuna kadar (ihracatın gerçekleştiği dönemi izleyen 2.takvim yılının sonuna kadar) talep edilebilir. Ancak bu talep yine 2022/01 dönemi beyannamesi ile talep edilir.

3065 sayılı Kanunun (11/1-a) maddesine göre, yurtdışı satış hasılatı kuru olarak GÇB kapanma tarihindeki kur esas alınacaktır. Dolayısıyla ihracata ilişkin hasılat kaydı 2022/01 döneminde yapılmalıdır. 2022 yılının Gelir Gider hesapları çalıştırılmalıdır.

Faturaya ilişkin kayıt 2021 yılında 900-901 kodlu NAZIM HESAPLAR çalıştırılıp kaydedilebilir. 2022/Ocak döneminde GÇB kapanma tarihinde NAZIM HESAPLAR kapatılarak doğru hasılat kaydı atılmalıdır.

GÇB kapanma tarihi 25.01.2022 olup döviz kuru için 24.01.2022 tarihli T.C. Merkez Bankası döviz alış kuru esas alınmalıdır. ( KDV Genel Uygulama Tebliği III/A-1.1.no.lu bölüm)

 

Sonuç

Yurtdışı mal teslimlerinde döviz kuru belirlenirken ilgili satış faturasının tarihi değil ihracata ilişkin Gümrük çıkış beyannamesinin GÇB (Gümrük Çıkış Beyannamesi) kapanma tarihi baz alınır, ihracat GÇB kapanma tarihinde gerçekleşmiş sayılır ve GÇB kapanma tarihinin döneminde beyan edilerek iadesi istenir. KDV beyannamesinde beyan edilecek ihracat bedeli GÇB kapanma tarihinden bir gün önceki TC Merkez Bankası’nın açıklamış olduğu ilgili döviz cinsinin alış kuru baz alınarak hesaplanmasıyla ilgili dönemin beyannamesinde 301 koduyla gösterilir. Mal ihracına ilişkin beyan, ilgili dönem KDV beyannamesinin “İstisnalar-Diğer İade Hakkı Doğuran İşlemler” kulakçığında “Tam İstisna Kapsamına Giren İşlemler” tablosunda 301 kod numaralı işlem türü satırı kullanılmak suretiyle yapılır. Yurtdışı satış hasılatı kuru olarak GÇB kapanma tarihindeki kur esas alınarak ihracata ilişkin hasılat kaydı GÇB kapanma döneminde yapılmalıdır.